De komende twee à drie jaar worden 410 woningen in de Wijchense wijk Valendries gerenoveerd. De ruim 65 jaar oude woningen zijn hard aan een opknapbeurt toe, vindt verhuurder Talis. De daken worden vernieuwd, de isolatie verbeterd en asbest verwijderd. Valendries, waar circa tweeduizend mensen wonen, is de oudste echte wijk van Wijchen en een product van de wederopbouw in de jaren vijftig.
Door Hans Bouwman
‘Er woonden soms wel twaalf mensen in één woning’, vertelt Guus van Heck van de Historische Vereniging Tweestromenland als hij het heeft over de beginperiode van de oudste wijk van Wijchen, Valendries. De wijk ligt ten oosten van het centrum, ingeklemd tussen de spoorlijn en Wijchen-Zuid. Het Plan-Valendries was het eerste uitbreidingsplan na de oorlog in Wijchen. De Ringweg, die als een halfronde vorm om het gebied loopt, gaf de oostelijke grens van de bebouwing aan, al werd de straat, buiten de wettelijk procedures om, circa 30 meter opgeschoven om indertijd de geplande woningbouw mogelijk te maken.
Wijchen was tot de jaren vijftig een landbouwdorp met geen riolering, geen waterleiding, geen gas, geen trottoirs. Toen de gemeente na de Tweede Wereldoorlog te maken kreeg met een groeiende bevolking door een geboorteoverschot (grote, katholieke, gezinnen) en vestigingsoverschot, was de woningnood hoog. Velen woonden met hun grote gezinnen in krotten: houten noodwoningen, zomerhuisjes, barakken en schuren. Bekend is het noodwoningencomplex Klein-Canada, een voormalig militair kamp, waar de mensen in tochtige barakken woonden.
Wijchense aspergecultuur
Het gebied Valendries bestaat al heel lang. ‘Vale’ staat voor arme, kale en grauwe (grond), ‘dries’ betekent hooggelegen. Op het hoge zand groeiden eigenlijk alleen asperges en daar was Wijchen in het begin van de vorige eeuw beroemd om. Het was het centrum van de aspergeteelt. Begin jaren vijftig was het echter gedaan met de aspergecultuur door de concurrentie van andere gebieden en uitputting van de grond.
‘Mijn grootvader had ook een aspergebedrijf’, zegt Els Lamers (69) die de eerste tien jaar van haar leven in de Valendries woonde. ‘In die tijd woonden er ook veel kinderen in de wijk en we speelden allemaal met elkaar. Wij woonden op de boerderij met mijn grootouders; de boerderij is later opgekocht door de gemeente voor woningbouw en wij, mijn vader en moeder en de kinderen, zijn toen verhuisd naar de Lindenstraat, net buiten Valendries. Mijn opa was toen al overleden en oma kreeg een woning naast ons waar ze met haar oudste zoon Frans woonde. Ome Frans is drie jaar geleden op 101-jarige leeftijd overleden.’
Duplexwoningen aan Ringlaan
Ter bestrijding van de woningnood werden begin jaren vijftig onder meer veertig zogenoemde duplexwoningen gebouwd aan de Ringlaan en de Valendrieseweg. ‘De woningen bestonden eigenlijk uit twee gedeelten, beneden en boven, voor twee gezinnen’, zegt Van Heck. ‘Er was een flinke lap grond bij waar de mensen een moestuintje hadden en waar wat fruitbomen stonden. Meestal hadden ze ook een schuurtje gebouwd voor varkens en kippen, zodat ze in hun eigen levensonderhoud konden voorzien.’ De woningen hadden in het begin nog geen verwarming; er werd gestookt op kolen en hout. In ruimtes die niet verwarmd waren, zoals de slaapkamer, werden verwarmde stenen, gewikkeld in kranten, mee naar bed genomen.
De dubbele arbeiderswoningen werden gebouwd in de stijl van de Delftse school, geïnspireerd op het beroemde tuindorp Vreewijk in Rotterdam. De woningcomplexen op de Valendries zijn indertijd gebouwd in opdracht van het gemeentebestuur of de R.K. woningbouwvereniging Monseigneur Dr. A.M.A.J. Ariëns (tegenwoordig Talis). Die kwam voort uit de R.K. Werkliedenvereniging die als doel had hygiënisch ingerichte woningen te stichten en bij voorkeur aan de eigen leden te verhuren. In 1954 werd met de overdracht van 150 woningen aan de woningbouwvereniging de bouw op de Valendries afgerond.
Katholieke Arbeidersjeugd
Wijchen verloor langzaam het imago van boerendorp; burgemeester Terwisscha van Scheltinga (van 1939 tot 1949) gaf de eerste aanzet tot industrialisatie in Wijchen door de aspergevelden aan de huidige Nieuweweg op te kopen (een dubbeltje per vierkante meter!) om er een industrieterreintje van te kunnen maken. Zijn opvolger Van Thiel (1949-1981) zette deze trend door. ‘Van Thiel had vier aandachtspunten: het creëren van arbeidsplaatsen, het bouwen van voldoende woningen, verbeteren van het onderwijs, en goede middelen voor vrijetijdsbesteding’, vertelt Guus van Heck.
In de Meidoornlaan in Valendries kwam in 1950/1951 een clubgebouw van de Katholieke Arbeidersjeugd (tegenwoordig woonhuis), vlak naast de woning waar Els Lamers en het gezinnetje later gingen wonen. In het clubgebouw repeteerde de harmonie, er werden verloofdencursussen (!) gehouden en er waren danslessen. ‘Ze hadden maar één plaat, Hello Mary Lou (van Ricky Nelson, HB) en die werd voortdurend gedraaid’, herinnert Lamers zich. ‘Ze keken bovendien vanuit dat gebouwtje direct in onze tuin. Mijn vader heeft toen op een gegeven moment houten planken voor de ramen getimmerd.’
De wijk kreeg ook een eigen kerkgebouw aan de Ringlaan. In november 1963 werd de eerste paal geslagen van de nieuwe, moderne kerk met vrijstaande toren die in augustus 1965 werd ingezegend door Mgr. Bluijssen. De Everarduskerk werd overigens nauwelijks dertig jaar later, in 1994, al gesloopt wegens afnemende belangstelling van de gelovigen.
De Valendries is ook bekend van De Smelenberg, het circuit van Motorcross Club Wijchen die in 1986 werd opgericht. De Smelenberg groeide uit tot een van de mooiste zandcircuits van Nederland waar nationale en internationale wedstrijden werden gehouden. In 2001 verdween de crossbaan en werd De Smelenberg ingericht als natuurgebied. In de loop der jaren is de Valendries altijd een wijk gebleven voor de autochtone bevolking. In de huidige wijk wonen circa tweeduizend mensen, maar niet meer met twaalf mensen in één huis; het zijn nu voornamelijk een- en tweepersoonshuishoudens van met name de wat oudere Wijchenaren.
Bronnen: Opbouw & uitbouw, Han Peters, 1981; Wijchen op Weg, Arno van Eldijk, 1988; De Wederopbouw, Gemeente Wijchen, 2017.
Cijfers Valendries
- In het gebied Valendries zijn tussen 1700 en 1900 6 woningen Tussen 1925 en 1950 waren dat er 221 en tussen 1950 en 1070 (de opbouwperiode) 397. In het laatste decennium zijn er in de wijk maar 31 woningen bijgekomen.
- Het gemiddeld bruto inkomen per jaar in Valendries is 22.400 euro (2018).
- Meer dan de helft van de bewoners van de Valendries zijn boven de 45 jaar. De grootste groep (jaar 2018) is de mensen tussen 45 en 65 jaar (circa 670 mensen), gevolgd door de groep 65 jaar en ouder (circa 515 mensen). De kleinste groep is de 15- tot 25-jarigen (250 mensen) en 0- tot 15-jarigen (260 mensen). Circa 300 mensen zijn tussen de 25 en 45 jaar.
Bron: AlleCijfers.nl
Dit artikel is eerder verschenen in Springlevend024, magazine voor 50-plussers in de regio Nijmegen.
